Chủ Nhật, 15 tháng 10, 2017

KHÁI NIỆM NIẾT BÀN TRONG PHẬT GIÁO


KHÁI NIM NIT BÀN TRONG PHT GIÁO



Niết bàn là khái nim th hin triết lý v gii thoát trong Pht giáo. Đây là mt trng thái tâm linh hoàn toàn thanh thn, gii thoát khi mi đau kh ca cuc đi. Trng thái này có th đt được khi còn đang sng gi là Hu dư Niết bàn hoc khi đã chết Vô dư Niết bàn.

1./ KHÁI NIM NIT BÀN LÀ GÌ?
  • Niết bàn theo tiếng Sanscrit là Nirvana, tiếng Pali là Nibhana; 涅槃 là tiếng Phn.
  • Nir: dch là ra khi, ly khai, xa lìa, đào thi;
  • Vana: dch là rng rm, con đường vòng vèo, quanh qun.
  • Nirvana: dch là gii thoát con đường quanh qun, vòng sinh t luân hi, là xa lìa rng rm hay đào thi nhng phin tp ca đi sng.
Niết bàn có th được hiu là: ngn la tham lam, sân hn, ngu si đã b dp tt, là s đon tr dc vng, dt nghip báo luân hi, thanh tnh tuyt đi. Đó là s ngưng đng vĩnh cu ca không  thi gian trong cõi tâm linh sâu thm ca con người.

II./ QUAN ĐIM PHT GIÁO V NIT BÀN:
Niết bàn là mc đích tu hành cu cánh ca mi trường phái Pht giáo. Trong đo Pht nguyên thy, Niết-bàn được xem là đon trit Luân hi ( 輪回). Đó là s tn dit gc r ca ba nghip bt thin ( 不善) là tham, sân và si. Niết bàn trong Pht giáo là mt trng thái tâm linh hoàn toàn thanh thn, yên tĩnh, sáng sut, không vng đng, dit ái dc, xoá b vô minh, chm dt mi kh đau, phin não, là s an lc, là s gii thoát khi cái Kh, là gii thoát khi phin não.
Hu dư niết bàn (有餘涅槃): Niết bàn còn sc thân, Niết bàn trước khi tch dit. Niết bàn này là trng thái ca các bc thánh nhân đã dt b mi Phin não. Các v này còn sng trên đi nên vn còn Ngũ un, còn có nhân trng nên gi "hu dư". Trong Hu dư niết bàn hành gi còn kh vì còn chu nghip cũ. T quan đim Hu dư Niết bàn này ca Pht giáo B phái mà phát sinh khái nim Niết bàn vô tr ca Đi tha.
Vô dư niết bàn (無餘涅槃) là Niết bàn không còn sc thân, mười hai x, mười tám gii và các Căn. Niết bàn vô dư đến vi mt v A-la-hán sau khi thân hoi mng chung, không còn tái sinh. Loi Niết bàn này cũng được gi là Bát-niết-bàn (般涅槃).
Triết hc Pht giáo không tha nhn có linh hn bt t, thế nên cũng không cn có mt không gian đa lý cho linh hn cư ng. Đích ca gii thoát trong Pht giáo không phi là lên Thiên đường, tr v vi Chúa mà là s tn dit nhng ham mun dc vng vi s u ti ca kiếp người đ đt ti Niết bàn.
Trong Ngũ b kinh, có ti 32 t có nghĩa tương đương vi Niết bàn như: “đáo b ngn” (b bên kia), “đích cao c”, “hoàn thành”, “chân lý”, “đăng minh”, “an lc”, “gii thoát”... Đc bit, trong Kinh Niết bàn, khái nim này đã được đ cp bng ngôn ng ph đnh: “vô sinh”, “kh dit”, “vô minh dit”, “ái dit”, “vô uý”, “vô tác”, “vô ám”, “vô ngi”, “vô xut”...
Trong giáo lý Pht đã s dng s đi lp Niết bàn vi thế gii thc ti. Nếu thế gii thc ti là kh thì Niết bàn là “kh dit”, nếu thế gii thc ti là “b bên này (b ngn) thì Niết bàn là “b bên kia” (đáo b ngn), thế gii thc ti là mê lm, không sáng sut (“vô minh”) thì Niết bàn là sáng sut (“vô minh dit”)...

Pht giáo có 2 hình thc cơ bn ca Niết Bàn: Hu dư Niết bàn và Vô dư Niết bàn:
Hu dư Niết bàn là Niết bàn tương đi, Niết bàn ti thế: nghĩa là, Niết bàn đt được khi th xác vn còn tn ti nhưng tâm đã thoát khi vòng luân hi bt tn. Người đó tuy còn sng nhưng mi phin não đã được dit, ba nc đc tham - sân - si đã tiêu tr. Pht Thích Ca Mâu Ni cũng đt ti Hu dư Niết bàn khi ông 35 tui, sau 49 ngày ngi dưới gc cây b đ đ chiêm nghim v chân lý.
Vô dư Niết bàn là Niết bàn tuyt đi, Niết bàn xut thế hay còn gi là Đi Niết bàn. Đó là trng thái đã chng được La Hán, hết sch các phin não, phm hnh đã được thành lp, vic cn làm đã làm đ, đã vt b mi gánh nng, đã chng t nghĩa, đã khéo gii thoát, đã được biết khp, không còn mong cu, hy vng cũng hết, rt ráo tch lng, vĩnh vin trong mát, n lng không hin. Vô dư Niết bàn ch đt được khi đã chm dt s tn ti ca thân xác.
Xét v mt bn cht, Hu dư Niết bàn và Vô dư Niết bàn đu ch v trng thái tâm linh thanh tnh tuyt đi, t do t ti ca con người. Đim khác bit là ch, Niết bàn đó đt được khi thân th còn sng hay đã chết.

III./ KHÁI NIM NIT BÀN TRONG PHT GIÁO TIU THA VÀ PHT GIÁO ĐI THA:
Sau thi Pht giáo nguyên thu tc t khi Pht ti thế ti 100 năm sau khi ông mt, Pht giáo dn dn chia thành hai nhánh: Pht giáo Tiu tha và Pht giáo Đi tha. Hai nhánh này có quan nim không ging nhau v Niết bàn.
1./ Phật giáo tiu tha cho rng, thế gii này tn ti thc s, con người cũng tn ti thc s nên nhng kh đau ca con người cũng là có tht ch không phi ch là nhng gì thuc v cm giác. T đó, h đi ti kết lun, ch có th gii thoát khi kh đau bng con đường lánh đi, thoát tc, xut gia tu hành, ly “dit tn là cu cánh” vi phương châm dit (dit mi phin não), tn (chm dt mi nghip sinh t), ly (gii thoát khi ni kh trong ba cõi), diu (đt ti Vô dư Niết bàn).
Niết bàn mà Tiu tha hướng ti là Niết bàn xut thế, lánh đi, đt được bng li tu kham nhn. Vi Tiu tha, vì vô ngã là Niết bàn nên mun đến được Niết bàn, con người phi t b nhng thú vui trn thế, nhng yêu thương và khao khát tr thành”. Không còn nhng sôi đng, bun vui nơi nhân thế, Niết bàn ch là s tch dit, cô đơn, vng lng, cô đơn, bun t và vô cm. Lý tưởng Niết bàn Vô dư tch tĩnh đã khiến Pht giáo mt dn sc hp dn, khó thc hin vi mi người, ch dành cho thiu s người có cơ duyên đc bit.
2./ Pht giáo Đi tha thc cht là mt phong trào chn hưng Pht giáo, xut phát t nhu cu khc phc nhng hn chế trong Tiu tha, mong tìm li ch đng trong xã hi. Đi tha nghiêng v phía Hu dư Niết bàn vi mt cái nhìn mi m, đc đáo hơn.
Đi vi Đi tha, Niết bàn và luân hi không có gì sai khác, gii thoát không cn s chi b cuc sng mà ch cn “xut t thế gian tướng” đ đt ti trng thái không còn phân bit b bên này - sinh t và b bên kia - gii thoát, không còn phân bit chúng sinh và Pht, mê và ng.
Trong đi tha, b sung thêm hai loi niết bàn na, là t tính thanh tnh niết bàn và bt tr niết bàn:

  1. T tính thanh tnh Niết bàn chính là bn tính thanh tnh vn có cái tâm ca mi người mà khi đt ti đó, con người được gii thoát.
  2. Bt tr Niết bàn là khái nim nói v trng thái ca nhng con người sng ngay trong thế gii hin thc, tn ti trong luân hi nhưng vn t do t ti, làm ch bn thân mình; đng thi, tích cc hot đng cu giúp nhng người khác cùng được gii thoát như mình. H sng gia cõi đi vi cái tâm “vô s đc” (tâm không cu được) vi khát vng giúp cho mi người cùng được gii thoát khi kh đau như mình.
Cuc đi ca Pht Thích Ca là cuc đi ca mt con người “Bt tr Niết bàn” vì ông đã đt ti Hu dư Niết bàn t năm 35 tui nhưng không dng li mà quay v vi cuc sng trn tc, tích cc hot đng truyn giáo trong 45 năm cho lý tưởng cu đ chúng sinh. 45 năm đó là 45 năm Bt tr Niết bàn ca người đã đt chân ti Niết bàn nhưng không mt phút yên trong Niết bàn tch tĩnh.
Tóm li khái nim Niết bàn trong Pht giáo là mt cuc cách mng trong lch s tư tưởng n Đ, đem li mt din mo mi vi sc sng mi cho Pht giáo. Con người sng cùng nhng bun vui nhân thế ca Đi tha, khái nim Niết bàn đã tr nên hp dn hơn, th hin mt triết lý sng nhân bn ca tôn giáo triết hc Pht giáo.

0 nhận xét:

Đăng nhận xét

FOLLOW US