KHÁI NIỆM TÔN GIÁO LÀ GÌ?

KHÁI NIỆM TÔN GIÁO LÀ GÌ?

Khoản 5 Điều 2 Luật Tín ngưỡng tôn giáo 2016 quy định: Tôn giáo là niềm tin của con người tồn tại với hệ thống quan niệm và hoạt động bao gồm đối tượng tôn thờ, giáo lý, giáo luật, lễ nghi và tổ chức.

I./ LỊCH SỬ HÌNH THÀNH THUẬT NGỮ “TÔN GIÁO”:

“Tôn giáo” là một thuật ngữ không thuần Việt, được du nhập từ nước ngoài vào từ cuối thế kỷ XIX. Thuật ngữ “Tôn giáo” vốn có nguồn gốc từ phương Tây và có rất nhiều quan niệm, định nghĩa khác nhau về tôn giáo của nhiều dân tộc và nhiều tác giả trên thế giới.

“Tôn giáo” bắt nguồn từ thuật ngữ “religion” trong Tiếng Anh và “religion” lại xuất phát từ thuật ngữ “legere” trong Tiếng Latinh có nghĩa là thu lượm thêm sức mạnh siêu nhiên.

Vào đầu công nguyên, sau khi đạo Kitô xuất hiện, lúc này khái niệm “religion” chỉ mới là riêng của đạo Kitô. Đến thế kỷ XVI, với sự ra đời của đạo Tin Lành - tách ra từ Công giáo, “religion” mới trở thành một thuật ngữ chỉ hai tôn giáo thờ cùng một chúa. Rồi sau đó thuật ngữ “religion” được dùng nhằm chỉ các hình thức tôn giáo khác nhau trên thế giới.

II./ MỘT SỐ THUẬT NGỮ TƯƠNG ĐỒNG VỚI TÔN GIÁO TẠI VIỆT NAM:

1./ Đạo: từ “đạo” với ý nghĩa tôn giáo thường phải đặt tên tôn giáo đó sau từ “đạo” như là: đạo Phật, đạo Kitô…thuật ngữ này xuất xứ từ Trung Hoa, từ “đạo” cũng có thể có ý nghĩa là con đường, học thuyết. Mặt khác, “đạo” cũng có thể hiểu là cách ứng xử làm người: đạo vợ chồng, đạo cha con, đạo thầy trò…

2./ Giáo: từ “ giáo” có ý nghĩa tôn giáo khi nó đứng sau tên một tôn giáo như: Phật giáo, Nho giáo, Kitô giáo… “Giáo” ở đây là giáo hóa, dạy bảo theo đạo lý của tôn giáo. Tuy nhiên “giáo” ở đây cũng có thể được hiểu với nghĩa phi tôn giáo là lời dạy của thầy dạy học.

3./ Thờ: có ý bao hàm một hành động biểu thị sự sùng kính một đấng siêu linh: thần thánh, tổ tiên… đồng thời có ý nghĩa như cách ứng xử với bề trên cho phải đạo như thờ vua, thờ cha mẹ, thờ thầy hay một người nào đó mà mình mang ơn… “Thờ” cũng thường đi đôi với cúng, cúng cũng có nhiều nghĩa: vừa mang tính tôn giáo, vừa mang tính thế tục.

“Cúng” theo ý nghĩa tôn giáo có thể hiểu là tế, tiến dâng, cung phụng, vật hiến tế… dâng lễ vật cho các đấng siêu linh, cho người đã khuất.

“Cúng” với ý nghĩa trần tục cũng có nghĩa là đóng góp cho việc công ích, việc từ thiện…

III./ KHÁI NIỆM TÔN GIÁO LÀ GÌ?

Có rất nhiều quan niệm khác nhau về tôn giáo đề cập đến vấn đề hai thế giới: thế giới hiện hữu và thế giới phi hiện hữu, thế giới của người sống và thế giới sau khi chết, thế giới của những vật thể hữu hình và vô hình.

1. Khái niệm 1: các nhà thần học cho rằng “Tôn giáo là mối liên hệ giữa thần thánh và con người”.
2. Khái niệm 2: “Tôn giáo là niềm tin vào cái siêu nhiên”.
3. Khái niệm 3: nhà tâm lý học lại cho rằng “Tôn giáo là sự sáng tạo của mỗi cá nhân trong nỗi cô đơn của mình, tôn giáo là sự cô đơn, nếu anh chưa từng cô đơn thì anh chưa bao giờ có tôn giáo”.
4. Khái niệm 4: của C.Mác: “Tôn giáo là tiếng thở dài của chúng sinh bị áp bức, là trái tim của thế giới không có trái tim, nó là tinh thần của trật tự không có tinh thần”.
5. Khái niệm 5: của tôn giáo của Ph.Ăngghen: “Tôn giáo là sự phản ánh hoang đường vào trong đầu óc con người những lực lượng bên ngoài, cái mà thống trị họ trong đời sống hàng ngày …”

Từ sự bất lực của con người trong cuộc đấu tranh với tự nhiên và xã hội, do thiếu hiểu biết dẫn đến sợ hãi và tự đánh mất mình do đó phải dựa vào thánh thần mà còn hướng con người đến một hy vọng tuyệt đối, một cuộc đời thánh thiện, mang tính “Hoàng kim nguyên thủy”, một cuộc đời mà quá khứ, hiện tại, tương lai cùng chung sống. Tôn giáo gieo niềm hi vọng vào con người, dù có phần ảo tưởng để yên tâm, tin tưởng để sống và phải sống trong một thế giới trần gian có nhiều bất công và khổ ải.

Tôn giáo chính là niềm tin vào các lực lượng siêu nhiên, vô hình, mang tính thiêng liêng, được chấp nhận một cách trực giác. Niềm tin đó được biểu hiện rất đa dạng, tuỳ thuộc vào những thời kỳ lịch sử, hoàn cảnh địa lý, văn hóa khác nhau, phụ thuộc vào nội dung từng tôn giáo, được vận hành bằng những nghi lễ, những hành vi tôn giáo khác nhau của từng cộng đồng xã hội tôn giáo khác nhau.

Về mặt nội dung cơ bản của tôn giáo là niềm tin, tác động lên các cá nhân, các cộng đồng. Tôn giáo thường đưa ra các giá trị có tính tuyệt đối làm mục đích cho con người vươn tới cuộc sống tốt đẹp và nội dung ấy được thể hiện bằng những nghi thức, những sự kiêng kỵ…

Cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 đang tạo ra một xã hội công nghiệp, xã hội này đòi hỏi phải có một tôn giáo năng động và tự do hơn, khó chấp nhận một tổ chức, một giáo lý với những nghi thức cứng nhắc, phức tạp. Với xu thế quốc tế hóa ngày càng gia tăng, việc mỗi cá nhân chỉ biết đến tôn giáo của mình đã trở nên lạc hậu. Mỗi người đều biết rằng trên thế gian có nhiều thánh thần, có nhiều tôn giáo.

Ngày nay, khi mà xu thế toàn cầu hóa đang chi phối mọi lĩnh vực của đời sống xã hội, sự nâng cao về trình độ học vấn và đặc biệt là những thành tựu của khoa học và công nghệ đã làm cho các tôn giáo ngày càng trở nên thế tục hóa kéo theo sự đa dạng trong đời sống tôn giáo. Từ đây xuất hiện sự chia rẽ trong các tôn giáo một cách có tổ chức, bùng nổ các giáo phái và xuất hiện nhiều tôn giáo mới, nhiều tín đồ bỏ đạo để theo các “đạo mới”.

IV./ MỘT SỐ TÔN GIÁO TIÊU BIỂU TRÊN THẾ GIỚI:

Kitô giáo (công giáo, dòng tiêu biểu của đạo thiên chúa), Do Thái giáo, Ấn Độ giáo, Hồi giáo, Phật giáo, Thần đạo, Sikh giáo, Baha'i giáo, Jaina giáo, đạo tin lành, đạo lão…

Có khoảng 10.000 tôn giáo khác nhau trên toàn thế giới, nhưng khoảng 84% dân số thế giới theo một trong năm nhóm tôn giáo lớn nhất, đó là Kitô giáo, Hồi giáo, Ấn Độ giáo, Phật giáo hoặc các dạng tôn giáo dân gian.

Ngày nay thời cách mạng công nghiệp 4.0, thì số lượng những người không có tôn giáo càng ngày càng tăng trên toàn cầu, nhưng rất nhiều người không theo tôn giáo cụ thể nào vẫn có nhiều niềm tin vào những tôn giáo khác nhau.

(*) Nguồn sưu tầm.