Thứ Tư, 25 tháng 4, 2018

4 ĐẠI - 6 ĐẠI - 5 UẨN - 12 XỨ - 6 CĂN – 6 TRẦN - 18 GIỚI



BN ĐI - SÁU ĐI - NĂM UN - MƯỜI HAI X - SÁU CĂN – SÁU TRN - MƯỜI TÁM GII



(T đi, Lc đi, Ng un, Thp nh x, Lc căn, Lc trn và Thp bát gii)
Con người và s hình thành con người, theo quan đim ca Pht giáo gm: bn Đi, sáu Đi, sáu gii, mười hai X và mười tám Gii. Đây chính là phân tích v s hin hu ca con người và thế gii, là thế gii quan, nhân sinh quan Pht giáo.

ĐNH NGHĨA V BN ĐI, SÁU ĐI, NĂM UN, MƯỜI HAI X - SÁU CĂN – SÁU TRN VÀ MƯỜI TÁM GII:

I./ BN ĐI: là bn yếu t cơ bn hình thành nên th cht thân vt lý ca con người, bao gm: cht khoáng, cht lng hay nước, nhit đ và hơi khí. Chúng ta thường gi mt cách hình tượng v thân th t đi là đt, nước, gió, la.
1./ Yếu t đt: gm tóc, lông, móng, răng, da, tht, gân, xương, thn, tim, gan, hoành cách mô, lá lách, phi, rut, phân, m, não, ghèn.
2./ Yếu t nước: gm mt, đàm, niêm dch, m, máu, m hôi, nước mt, nước miếng, nước mũi, nước khp xương, nước tiu.
3./ Yếu t gió: gm hơi th s hô hp và khí.
4./ Yếu t la: gm nhit đ hay sc nóng do s vn hành ca cơ th phát ra.
II./ SÁU ĐI – NĂM UN: là sáu yếu t cơ bn hình thành nên con người toàn din vi ba thành t đc thù là: th cht vt lý đã bao gm bn Đi cng vi ý thc hay tâm lý và không gian. Do đó, con người theo sáu Đi là con người hoàn chnh, bao gm c tâm lý và vt lý.
Tâm lý gn ging vi năm Un, tâm lý hay tâm thc ca con người bao gm các phn chính là: cm th, nim tưởng, tư duy và ý thc (th, tưởng, hành, thc). Do đó, sáu Đi thc ra ch là cách nói tóm tt ca năm Un (sc, th, tưởng, hành, thc).
Con người, cơ cu tâm lý ch có th vn hành khi nó da vào sinh thân, tc là thân th vt lý. Trong tâm luôn luôn hàm cha hot đng ca các cm th, các nh tượng ca tri giác, các hình thc tư duy và các hot đng ca tâm thc nói chung.
Mi khái nim phân bit trong tâm thc ca chúng ta như: tài sn, nhà ca, sông sui, núi đi v.v... cho đến các khái nim như: tư duy, ý thc, tình cm, lý trí, tưởng tượng v.v..., tt c đu là biu hin ca tâm.

III./ MƯỜI HAI X - SÁU CĂN – SÁU TRN: là cơ s giao tiếp gia con người vi thế gii thc ti khách quan, bao gm sáu ni x thuc v thân th và sáu ngoi x thuc v ngoi cnh. Sáu căn thuc v ch th, sáu trn thuc v đi tượng. Do ch th giao tiếp vi đi tượng mà hình thành nên nhng nhn thc, phân bit, như sông, sui, núi, đi, đàn ông, đàn bà, con chim, hòn đá, git sương, màu sc, thc ăn...

1./ Sáu ni x hay còn gi là sáu căn, Căn là thân th, mng căn, tc là th cht vt lý ca con người bao gm: mt - nhãn, tai - nhĩ, mũi - tỷ, lưỡi - thiệt, thân và ý hay não bộ.

2./ Sáu ngoi x hay còn gi là sáu trn, Trn là trn cnh, hay còn gi là thế gii s vt hin tượng bao gm: hình th, âm thanh, hương khí, mùi v, s tiếp xúc và các s vt hin tượng được gi là: sc, thanh, hương, v, xúc, pháp.
  1. Sc: gm có màu sc, hình th, vt th, hin tượng, s vt. Sc còn được chia thành hai phn đó là: biu sc: hình tượng, s vt..., vô biu sc: năng lượng vô hình... Thanh: gm tiếng nói, tiếng đng, âm thanh, âm nhc...
  2. Hương: hương khí, hương thơm...
  3. V: mùi v như chua, chát, cay, ngt, mn, đng, the,...
  4. Xúc: s giao thoa gia căn và trn, gia vt này vi vt khác...
  5. Pháp: tt c thế gii s vt hin tượng tâm lý và vt lý nói chung. 
Khi sáu căn tiếp xúc vi sáu trn, phát sinh nhng nhn thc, phân bit, s nhn biết gm: s thy ca mt, s nghe ca tai, s ngi ca mũi, s nếm ca lưỡi, s tri giác ca toàn thân và s hiu biết ca ý thc.
IV./ MƯỜI TÁM GII: là cơ s giao tiếp toàn din ca con người vi thế gii thc ti khách quan, bao gm: sáu ni x ( sáu Căn), sáu ngoi x ( sáu Trn) và sáu thc như: nhãn thc, nhĩ thc, t thc, thit thc, thân thc và ý thc. Đây là tiến trình nhn thc lun v thế gii quan và nhân sinh quan ca Pht giáo.
Con người luôn luôn được nhìn gn cht vi thế gii, con người và thế gii cũng chính là sáu gii, mười hai x hay mười tám gii. Giáo lý Pht giáo gi là thế gii, hay con người, ch là s t hp ca các căn, các trn và các thc. T thân ca căn, trn, thc đã là Duyên sinh, Vô ngã, nên thế gii và con người đu Vô ngã. Mc đích là đ soi sáng cho người thy rõ nhân Vô ngã, pháp Vô ngã đ tr b mi chp trước, vng tưởng.


0 nhận xét:

Đăng nhận xét

FOLLOW US