Thứ Ba, 25 tháng 3, 2014

NGUỒN GỐC VÀ Ý NGHĨA TẾT TRUNG THU 15/8 AL - SỰ TÍCH CHỊ HẰNG NGA - SỰ TÍCH CHÚ CUÔI


NGUN GC VÀ Ý NGHĨA TT TRUNG THU 15/8 AL
S TÍCH CH HNG NGA - S TÍCH CHÚ CUÔI




I./ NGUN GC TT TRUNG THU:
Tết Trung Thu tiếng Anh là Mid Autumn Festival hoặc Full-moon Festival, ch Nôm: 節中秋; ch Trung: 中秋節 (Trung thu tiết: Zhōngqiū jié). Tết Trung Thu đã tr thành ngày tết ca tr em hay Tết Thiếu nhi ( Children's Festival), còn được gi là Tết trông Trăng hay Tết hoa đăng.

Tết Trung thu bt ngun t văn minh lúa nước ca Vit Nam hay tiếp nhn t văn hóa Trung Hoa thì chưa rõ. Có ba truyn thuyết chính đ nói v Trung thu đó là Hng Nga và Hu Ngh, vua Đường Minh Hoàng lên cung trăng và S tích v chú Cui ca Vit Nam.
Theo các nhà kho c thì hình nh v Trung thu đã được in trên mt trng đng Ngc Lũ. Người Trung Hoa c đi cho rng Tết Trung Thu bt ngun t thi Xuân-Thu. Có l Trung thu được bt đu t nn văn minh lúa nước ca đng bng Nam Trung Hoa và đng bng châu th sông Hng ca Vit Nam, là mt ngày l hi mng thu hoch được mùa, vào lúc nông dân ngh ngơi và vui chơi sau mt v mùa.
Tết Trung Thu là l hi ti các quc gia Đông Á và Đông Nam Á như Trung Quc, Vit Nam, Nht Bn, Triu Tiên, Đài Loan, Singapore, ngày này cũng là ngày ngh l quc gia ti Đài Loan, Bc Triu Tiên và Hàn Quc.
Tết trung thu din ra vào ngày rm 15 tháng 8 Âm Lch hàng năm và đã có t ngàn năm nay. Đây là thi gian mt trăng tròn nht và sáng nht, đây cũng là thi gian người Châu Á thu hoch xong mùa v và bt đu t chc nhng l hi mà tiêu biu trong đó là l hi trăng rm. Món ăn được người Á Đông lưu tâm nht trong mùa l hi này đó là Bánh Trung Thu, và thường được thưởng thc vi trà, thường là trà đc.
Theo các nhà kho c hc thì Tết Trung Thu Vit Nam có t thi xa xưa, đã được in trên mt trng đng Ngc Lũ. Còn theo văn bia chùa Đi năm 1121 thì t đi nhà Lý, Tết Trung Thu đã được chính thc t chc kinh thành Thăng Long vi các hi đua thuyn, múa ri nước và rước đèn. Đến đi Lê - Trnh thì Tết Trung Thu đã được t chc cc kỳ xa hoa trong ph Chúa.
Tc vui Tết Trung Thu s ghi đã có t thi Đường Minh Hoàng bên Trung-Hoa, vào đu thế k th tám (713-755). Sách xưa chép rng, nhân mt đêm rm tháng tám, khi cùng các quan ngm trăng, vua Đường ao-ước được lên thăm cung trăng mt ln cho biết. Pháp-sư Diu Pháp Thiên tâu xin làm phép đưa vua lên cung trăng.
Lên ti cung trăng, Minh Hoàng được chúa tiên tiếp rước, bày tic đãi đng và cho hàng trăm tiên n xinh tươi mc áo la mng nhiu màu sc rc r, tay cm tm la trng tung múa trên sân, va múa va hát, gi là khúc Nghê-Thường vũ y.
Vua Đường thích thú hc thuc lòng bài hát và điu múa mong đem v hoàng cung bày cho các cung n trình din. Cui năm đó, mt đoàn vũ n vi điu múa Bà-la-môn cho vua xem. Vua thy điu múa có nhiu ch ging Nghê-Thường vũ y, lin chnh đn hai bài hát và hai điu làm thành Nghê-Thường vũ y khúc. Các quan cũng bt chước vua mang điu múa hát v các phiên trn xa xôi dn dn ph biến khp dân gian. Tc ngm trăng, xem ca múa sau biến thành thú vui chơi đêm rm Trung Thu.
V sau tết Trung Thu lan rng sang các nước láng ging và thuc đa ca Trung Hoa. Sách s Vit không nói rõ dân ta bt đu chơi Tết Trung Thu t bao gi, ch biết hàng my trăm năm trước, t tiên ta đã theo tc này. T đó tết Trung Thi Vit Nam: "ban ngày làm c cúng gia tiên, ti đến bày c thưởng Nguyt. Ðu c là bánh mt trăng, và dùng nhiu th bánh trái hoa qu, nhum các màu các sc, sc s xanh, đ, trng, vàng. Con gái hàng ph thi nhau tài khéo, gt đu đ thành các th hoa n hoa kia, nn bt làm con tôm con cá coi cũng đp".

II./ S TÍCH CH HNG NGA:
Tương truyn, vào thi xa xưa, trên tri có mười ông mt tri, cùng chiếu xung mt đt nóng đến bc khói, bin h khô cn, người dân gn như không th sng ni. Chuyn này đã làm kinh đng đến mt anh hùng tên là Hu Ngh. Hu Ngh đã trèo lên đnh núi Côn Lôn, dùng thn lc giương n thn bn rơi chín ông mt tri, ch cha li 1 mt tri. Hu Ngh đã lp nên thn công cái thế, nhn được s tôn kính và yêu mến ca mi người, rt nhiu người m danh đã tìm đến tm sư hc đo, trong đó có Bng Mông là mt k tâm tà bt chính.
Mt thi gian sau, Hu Ngh ly mt người v xinh đp, tt bng, tên là Hng Nga. Ngoài dy hc săn bn, c ngày Hu Ngh luôn bên cnh v, mi người đu ngưỡng m đôi v chng trai tài gái sc này.
Mt hôm, Hu Ngh đến núi Côn Lôn thăm bn, trên đường tình c gp được Vương mu nương nương đi ngang qua. Vương mu nương nương đã cho chàng thuc trường sinh bt t, ung thuc này vào còn được bay lên tri thành tiên. Nhưng Hu Ngh không n ri xa v hin, đành tm thi đưa thuc bt t cho Hng Nga ct gi vào hp đng gương lược ca mình. Không ng đã b Bng Mông nhìn thy viên thuc.
Khi Hu Ngh dn hc trò ra ngoài săn bn, Bng Mông vi tâm đa xu xa đã gi v lâm bnh, xin li. Đi Hu Ngh dn các hc trò đi không lâu, Bng Mông tay cm bo kiếm, đt nhp vào hu vin, ép Hng Nga phi đưa ra thuc bt t. Hng Nga biết mình tay yếu chân mm, trong lúc nguy cp vi vàng m hp gương lược, ly thuc bt t ra và ung hết.
Sauk hi Hng Nga ung thuc xong, thy người bng nh ri khi mt đt, hướng v ca s và bay lên tri. Nhưng do Hng Nga còn nh chng, nên ch bay đến mt trăng là nơi gn vi nhân gian nht ri tr thành tiên.
Khi Hu Ngh v đến nhà, các th n va khóc va k li câu chuyn xy ra lúc sáng. Hu Ngh va lo va gin, đã rút kiếm tìm giết nghch đ, nhưng Bng Mông đã trn đi t lâu. Hu Ngh ni gin, lúc đau kh, Hu Ngh đã nga c lên tri đêm gi tên v hin. Khi đó, anh kinh ngc phát hin ra, trăng hôm nay đc bit sáng ngi, mà còn có thêm mt bóng người c đng trông ging Hng Nga.
Hu Ngh vi sai người đến hu hoa viên nơi Hng Nga yêu thích, lp bàn hương án, đt lên đó nhng món ăn và trái cây mà bình thường Hng Nga thích ăn nht, đ tế Hng Nga nơi cung trăng đang nh đến mình.
Sau khi mi người nghe tin Hng Nga lên cung trăng thành tiên n, đu đã ln lượt bày hương án dưới ánh trăng, cu xin Hng Nga tt bng ban cho may mn và bình an. T đó, phong tc “bái nguyt” vào tết trung thu được truyn đi trong dân gian.

III./ S TÍCH CHÚ CUI CUNG TRĂNG:
Ngày xưa mt min n có mt người tiu phu tên là Cui. Mt hôm, như l thường, Cui vác rìu vào rng sâu tìm cây mà cht. Khi đến gn mt con sui nh, Cui bng git mình trông thy mt cái hang cp. Nhìn trước nhìn sau anh ch thy có bn con cp con đang vn nhau. Cui lin xông đến vung rìu b cho mi con mt nhát lăn quay trên mt đt.
Va lúc đó, cp m cũng v ti nơi. Nghe tiếng gm kinh hn sau lưng, Cui ch kp qung rìu leo thot lên ngn mt cây cao. Cp m lng lng đi đến mt gc cây gn ch Cui n, đp ly mt ít lá ri tr v nhai và mm cho con. Mt lúc sau bn con cp con đã vy đuôi sng li, khiến cho Cui vô cùng sng st. Ch cho cp m tha con đi nơi khác, Cui mi ln xung tìm đến cây l kia đào gc vác v.
Dc đường gp mt ông lão ăn mày nm chết vt trên bãi c, Cui lin đt gánh xung, không ngn ngi, bt ngay my lá nhai và mm cho ông lão. Mm va xong, ông lão đã m mt ngi dy. Ông lão lin hi chuyn, Cui k li đu đuôi. Nghe xong ông lão kêu lên: Cây này chính là cây có phép ci t hoàn sinh đây. Con hãy chăm sóc cho cây nhưng nh đng tưới bng nước bn mà cây s bay lên tri đó.
Nói ri ông lão chng gy đi. Còn Cui thì gánh cây v nhà trng góc vườn phía đông, luôn luôn nh li ông lão dn, ngày nào cũng tưới bng nước giếng trong. T ngày có cây thuc quý, Cui cu sng được rt nhiu người. Tiếng đn Cui có phép l lan đi khp nơi.
Mt hôm, Cui li qua sông gp xác mt con chó chết trôi. Cui vt lên ri gi lá trong mình ra cu cha cho chó sng li. Con chó qun quít theo Cui, t lòng biết ơn. T đy, Cui có thêm mt con vt tinh khôn làm bn.
Mt ngày, lão nhà giàu làng bên ht hi chy đến tìm Cui, vt nài xin Cui cu cho con gái mình va sy chân chết đui. Cui vui lòng theo v nhà, ly lá cha cho. Ch mt lát sau, mt cô gái đang tái nht bng hng hào hn lên, ri sng li. Thy Cui là người cu sng mình, cô gái xin làm v chàng. Lão nhà giàu cũng vui lòng g con cho Cui.
Mt hôm, trong khi Cui đi vng, có bn gic đi qua nhà Cui. Biết Cui có phép ci t hoàn sinh, chúng quyết tâm chơi dã ác. Chúng giết v Cui, moi rut người đàn bà vt xung sông, ri mi kéo nhau đi. Khi Cui tr v thì v đã chết t bao gi, mm bao nhiêu lá vn không công hiu, vì không có rut thì sao mà sng được.
Thy ch khóc thm thiết, con chó li gn xin hiến rut mình thay vào rut v ch. Cui cũng liu mượn rut chó thay rut người xem sao. Qu nhiên người v sng li và vn tr đp như xưa. Thương con chó có nghĩa, Cui bèn nn th mt b rut bng đt, ri đt vào bng chó, chó cũng sng li. V vi chng, người vi vt li càng qun quít vi nhau hơn xưa.
Nhưng cũng t khi thay rut chó vào thì tính nết v Cui t nhiên thay đi hn và mau quên. Cui dn v: "Có đái thì đái bên Tây, ch đái bên Ðông, cây dông lên tri!". Nhưng v Cui va nghe dn xong đã quên biến ngay.
Mt bui chiu, chng còn vào rng kiếm ci chưa v, v ra vườn sau, không còn nh li chng dn, c nhm vào gc cây quý mà đái. Không ng ch ta va đái xong thì mt đt chuyn đng, cây đo mnh, gió thi ào ào. Cây đa t nhiên bt gc, lng thng bay lên tri.
Va lúc đó thì Cui v đến nhà. Thy thế, Cui ht hong vt gánh ci, nhy b đến, toan níu cây li. Nhưng cây lúc y đã ri khi mt đt lên quá đu người. Cui ch kp móc rìu vào r cây, đnh lôi cây xung, nhưng cây vn c bc lên, không mt sc nào cn ni. Cui cũng nht đnh không chu buông, cui cùng cây kéo c Cui bay vút lên đến cung trăng.
T đy Cui luôn cung trăng vi c cái cây quý ca mình. Khi nhìn lên mt trăng, người ta thy mt vết đen rõ hình mt cây c th có người ngi dưới gc, người ta gi cái hình y là hình chú Cui ngi gc cây đa.

IV./ S TÍCH BÁNH TRUNG THU - BÁNH TRĂNG:
Bánh Trung Thu người Trung Hoa gi là Bánh Trăng - Nguyt. Ngày xưa còn gi là Bánh H (bánh ca người H), bánh nh, bánh đoàn (đoàn t), bánh đoàn viên. Nhng loi bánh trên người Tàu ngày xưa dùng đ cúng tế, dn dn tr thành bánh dùng đ cúng và ăn vào ngày Trung Thu.
Bánh Nguyt có lch s lâu dài Trung Quc, t thi Ân, Chu vùng Triết Giang đã có loi bánh k nim Thái Sư Văn Trng gi là bánh Thái Sư. Đến thi Đường, có mt đêm Trung Thu thì Đường Huyn Tông và Dương Quý Phi ăn bánh h đào, thung ngon trăng rm. Đường Huyn Tông chê tên bánh H nghe không hay nên đt tên là Bánh Nguyt cho thơ mng hơn. T đó v sau Bánh Trung Thu có tên là Bánh Nguyt mà người Tàu dùng cho đến bây gi.

V./ TT TRUNG THU TI VIT NAM:
1./ Đ chơi Trung thu:
Thế k 19, Vit Nam vào ngày Tết Trung Thu thì ban ngày làm c cúng gia tiên, ti đến bày c thưởng trăng. Đu c là bánh mt trăng và dùng nhiu th bánh trái hoa qu, nhum các màu sc s, xanh đ, trng và vàng. Con gái ph thi nhau tài khéo, gt đu đ thành các th hoa, nn bt làm con tôm, con cá voi.
Đ tr con chơi trong Tết trung thu là các món làm bng giy như bươm bướm, b nga, voi, nga, kỳ lân, sư t, rng, hươu, tôm, cá,....Tr con bui ti đêm trung thu, dt díu nhau kéo co, bt cái h khoan, rước đèn, rước sư t, trng. Trng bi, đèn kéo quân, mt n, tò he, chong chóng, mt n, đèn ông sư, đèn ông sao, đu sư t, ông Đa, Tôn Ng Không, Trư Bát Gii, Bch Ct Tinh...và đu sư t là các loi đ chơi ph biến nht trong dp l tết Trung thu... cho tr em trong gia đình.
Vào Tết Trung Thu thì người ta mua bánh trung thu, trà, rượu đ cúng t tiên vào bui ti khi Trăng Rm va mi lên cao. Đng thi trong ngày này, mi người thường biếu cho ông bà, cha m, thy cô, bn bè, h hàng và các ân nhân khác Bánh Trung Thu, hoa qu, trà và rượu.
Người Trung Hoa thường t chc múa rng vào dp Trung Thu, còn người Vit múa sư t hay múa lân. Con Lân tượng trưng cho s may mn, thnh vượng và là đim lành cho mi nhà... Thi xưa, người Vit còn t chc hát Trng Quân và treo đèn kéo quân trong dp Tết Trung Thu. Điu hát trng quân theo nhp ba "thình, thùng, thình".

2./ Rước đèn:
Vào Têt Trung Thu người ta thường t chc cho tr em cùng nhau rước đèn đi khp thôn, xóm, khu ph trong đêm trung thu. L hi rước đèn có th được phát đng bi chính quyn đa phương hoc nhng nhóm thanh niên trong làng xóm, hoc quy mô ln vi hàng ngàn hc sinh tiu hc và trung hc cơ s đi khp các đường ph.

3./ Múa lân:
Múa lân Min Nam và min Bc thường gi là múa sư t mc dù sư t thì không có sng) thường được t chc vào trước tết Trung Thu nhưng nhn nhp nht là hai đêm 15 và 16.

4./ Hát trng quân:
Tết Trung Thu min Bc còn có tc hát trng quân. Đôi bên nam n va hát đi đáp vi nhau, va đánh nhp vào mt si dây gai hoc dây thép căng trên mt chiếc thùng rng, bt ra nhng tiếng "thình thùng thình". Nhng câu hát theo vn, theo ý hoc hát đ có khi có sn, có khi lúc hát mi ng khu đt ra, rt vui và nhiu khi gay go vì nhng câu đ him hóc.

5./ Tc tng quà Bánh Trung Thu:
Tết Trung thu người ta thường tng quà cho nhau. Quà thường là các hp bánh Trung Thu, lng đèn, áo qun, tin. Các cơ quan, doanh nghip cũng tng quà cho khách hàng, đi tác, nhân viên, sếp, lãnh đo, cha m, cp trên, nhng người cn nh v, thy cô giáo hoc cũng có th hàng xóm, bn bè hoc con cháu trong nhà.
Bánh trung thu ngày nay càng đa dng khi các nhà sn xut sáng to trong s dng các nguyên liu và thc phm khác nhau đưa vào nhân bánh, nhiu hình thù sinh đng; bao bì mu mã đp mt, giá c cht lượng khác nhau.

6./ Ngm trăng rm:
Ngoài ý nghĩa vui chơi cho tr em và người ln, Tết Trung Thu còn là dp đ người ta ngm trăng. Thi đim trăng lên cao, tr em s va múa hát va ngm trăng phá c.

Tr em ngày nay rt mong đi được đón tết Trung Thu vì thường được người ln tng đ chơi và được ăn bánh nướng, bánh do, bánh Trung Thu. Bánh Trung Thu ngày nay được làm quà tng ph biến cho đi tác, nhân viên, người thân, bn bè nhân ngày Tết Trung Thu.


0 nhận xét:

Đăng nhận xét

FOLLOW US