Thứ Hai, 17 tháng 5, 2021

CUỘC ĐỜI VÀ SỰ NGHIỆP CỦA KHỔNG TỬ " 孔子 - KǑNG ZǏ"

 

TÌM HIU V KHNG T 孔子 KǑNG ZǏ
CUC ĐI VÀ S NGHIP CỦA KHNG T

 


Khng T là mt nhân vt vô cùng ni tiếng và quan trng, không ch đi vi Trung Quc mà còn vi mt s quc gia Đông Nam Á lân cn. Có l chúng ta ai ai cũng biết đến cái tên Khng T thế nhưng không phi ai cũng biết rõ v cuc đi và s nghip ca nhà hin triết này. Hãy cùng chúng tôi tìm hiu v ging sư, nhà triết gia li lc này qua bài viết sau đây!

1./ GII THIU SƠ LƯỢC V KHNG T:

Khng T tên tht là Khng Khư, t Trng Ni.

Khng T sinh ngày 28 tháng 9 năm 551 trước công nguyên, mt ngày 11 tháng 4 năm 479 trước công nguyên.

Khng T là người nước L quê p Trâu thôn Xương Bình nay thuc huyn Khúc Ph, tnh Sơn Đông. Ông được suy tôn là mt nhà tư tưởng gia, nhà giáo dc và người sáng lp trường phái Nho giáo.

Khng T là người tiên phong cho phong cách dy hc ti gia cũng là người đ xướng tư tưởng ngũ thường “nhân-l-nghĩa-trí-tín” (义礼智信/ rén yì lǐ zhì xìn). Ông có đến hơn 3000 đ t và 72 trong s đó là nhng hin nhân tài gii kit xut. Ông đã tng dn đ t đi khp đt nước trong vòng 13 năm.

Khng T là mt trong nhng hc gi uyên bác nht trong xã hi thi by gi. Ông được tôn sùng là “nhà hin triết ca thi đi” “纵之圣 tiān zòng zhī shèng. Tư tưởng ca Khng T vi Trung Quc nói riêng và thế gii nói chung đu có nhng nh hưởng sâu sc.

Khng T được lit vào “mười nhà văn hóa ln ca Thế Gii” “世界十大文化名人 shìjiè shí dà wénhuà míngrén. Vi nhng đóng góp to ln y, Khng T được đng nganh hàng vi các v thn t tiên ca Trung Quc.

2./ CUC ĐI VÀ S NGHIP KHNG T:

Khng T t Khng Khâu sinh trưởng ti p Trâu, thôn Xương Bình, nước L (nay là huyn Khúc Ph, tnh Sơn Đông, Trung Hoa) cui thi Xuân Thu.

Cha ông là Khng Ht ly bà Nhan Chinh Ti mà sinh ra ông. Năm lên ba, Khâu m côi cha. Bà Nhan Chinh Ti lúc đó mi 20 tui không s khó khăn vt v đã đưa Khng T đến sng Khúc Ph, th ph nước L, mong ông được sng và ln lên trong mt điu kin tt hơn. Khi ln lên, ông phi làm lng vt v đ giúp đ m, nhưng rt ham hc.

Năm ông 16 tui thì m qua đi, Khng T t đó sng mt cuc sng thanh bch, hàng ngày vn chăm ch hc hành, mong mun thc hin được ước vng ca m.

Năm 19 tui, ông ly v và làm mt chc quan nh coi kho chuyên qun lý kho tàng, xut np tin lương công bng chun xác. Ông cũng tng đm nhim chc quan nh chuyên qun lý nông trường chăn nuôi, súc vt sinh trưởng rt tt. Nh vy ông được thăng chc lên làm quan Tư không, chuyên qun lý vic xây dng công trình.

Năm 21 tui, Đc Khng T được c làm chc y Li, mt chc quan nh coi vic s sách ca kho lúa, cùng là cân đo và gt lúa. Sau đó, qua làm chc Tư Chc Li, coi vic nuôi bò, dê, súc vt dùng trong vic tế t.

Năm 22 tui, ông lp trường ging hc và thường được các môn đ gi bng phu t.

Năm 29 tui, ông hc đàn vi Sư Tương nước L.

Năm 30 tui, Khng T mun đến Lc Dương, kinh đô nhà Chu, đ nghiên cu v nghi l, chế đ miếu đường, nhưng vì nhà nghèo, không đ tin l phí, đành than th mà thôi.

Hc trò là Nam Cung Quát nghe vy, lin v tâu vi L Chiêu Công. Vua lin ban cho ông mt c xe song mã và vài quân hu cn đ đưa Khng T và Nam Cung Quát đi Lc Dương. Đến nơi, Khng T quan sát nhà Tôn miếu, nhà Minh đường, kho cu lut l và thư tch đi c, đi xem Giao đàn là nơi nhà vua tế Thiên Đa và Tinh tú, ri đến Xã đàn là nơi vua tế Thn Nông và Thn Hu Th. Nơi nào có quan h đến vic tế l thì ông đến quan sát và hi han cho tường tn.

Khng T Lc Dương kho sát các vic xong thì tr v nước L. T đó, s hc ca ông càng rng hơn nhiu nên hc trò xin theo hc càng lúc càng đông. Nhưng vua L vn chưa dùng ông vào vic nước.

Được my năm, trong nước L, Quý Bình T khi lon. Ông theo L Chiêu Công tm lánh sang nước T. T Cnh Công mi ông ti đ hi vic chính tr và rt khâm phc, mun đem đt Ni Khê phong cho ông, nhưng quan Tướng quc nước T là Yến Anh ngăn cn không cho.

Năm sau, ông tr v nước L lo vic dy hc, và nghiên cu cho tường tn Đo hc ca Thánh hin. Lúc đó ông được 36 tui.

Trong sut gn 20 năm, t năm 34 tui, Khng T dn hc trò đi khp các nước trong vùng đ truyn bá các tư tưởng và tìm người dùng các tư tưởng đó. Có nơi ông được trng dng nhưng cũng có nơi ông b coi thường. Khng T cùng các hc trò đi qua các nước: V, Khuông, Trn, Tng, Thái, S, mong thuyết phc các vua chư hu chu đem Đo ca ông ra ng dng đ đem li thái bình cho dân chúng.

Nhưng Đo ca ông là Vương Đo (đo tr quc) nên đi ngược ý đ Bá Đo (đo chinh pht) ca các vua chư hu và quyn li ca các quan Đi phu nên các vua chư hu đu không dám dùng ông.

Đến năm th 9 đi vua L Đnh công, ông được 51 tui, được vua L mi ra làm quan, phong cho chc Trung Đô T lo vic cai tr p Trung Đô, tc là đt Kinh thành.

Mt năm sau, bn phương ly chính s ca ông làm khuôn mu. Năm L Đnh Công th 10 (500 TCN), ông phò vua L đi phó hi vi T Cnh Công Giáp Cc. Nh tài ngôn lun và ng đáp kp thi, vua T rt khâm phc và tr li cho nước L ba khonh đt Quy Âm mà T đã chiếm ca L t my năm trước.

Qua năm sau, Đc Khng T gi chc Tư Không, ri thăng lên Đi Tư Khu (Hình B Thượng thư) coi vic hình án. Ông đt ra lut l đ cu giúp k nghèo kh, lp ra phép tc, đnh vic tng táng, ln nh có trt t, trai gái không ln ln, gian phi trm cp không còn na, xã hi được an bình thnh tr.

Sau 4 năm, L Đnh Công phong ông lên làm Nhiếp Tướng S (Tướng Quc), coi vic Chính tr trong nước. Ông cm quyn được 7 ngày thì tâu vi vua L xin giết gian thn Thiếu Chính Mão đ chnh đn quc chính. Ông chnh đn k cương trong nước, dy dân nhng điu l, nghĩa, liêm, s, nên dân không còn nhiu lon mà chính tr mi ngày mt tt lên. Sau ba tháng, nước L tr nên thnh tr.

Nước T thy nước L mnh lên, có ý lo ngi. Vua T theo kế, lp ra B N Nhc mà đem dâng vua L. Khng T biết vua T có ý dùng chuyn hưởng lc đ làm suy bi chính s nước L nên khuyên L Đnh công đng nhn, nhưng Đnh công không nghe. Qu nhiên vua L sau khi nhn B N Nhc sinh ra lười biếng mà chán ghét Khng T.

L Đnh công không nghe li can gián ca Khng T, b bê vic triu chính, có khi luôn 3 ngày không ra coi triu, mi vic đu giao c cho quyn thn. Khng T can gián vua L nhiu ln nhưng không được, chán nn xin t chc, b nước L đi chu du các nước chư hu.

Đo làm quan ca ông th hin qua li ông nói vi Nhan Hi "Dùng ta thì ta giúp làm nên s nghip, không dùng thì ta n. Ch có ta và ngươi có th làm được điu này mà thôi.

Ông c đi đi khp thiên h đ truyn bá tư tưởng ca mình nhưng gii cm quyn các nước chư hu thi by gi chng ai mun áp dng đo tr quc ca ông. Khng T nói vi T Cng rng "Ta không oán tri, không trách người, ta hc vic người t nơi thp cn mà hiu được l tri là nơi cao siêu. Hiu ta may ra ch có tri!. Đương thi mi người đu biết ông là người kiên đnh vi lý tưởng ca mình, là người biết ch trương ca mình không thc hin ni mà c c làm

Năm 68 tui, Khng T tr v nước L, tiếp tc dy hc và bt tay vào son sách. Ông cũng chnh lý li các bn nhc nước L khiến cho nhc nhã và nhc tng mi loi có v trí thích đáng ca nó.

Có th nói Khng T là người thy tư nhân chuyên thu nhn hc trò đu tiên trong lch s giáo dc Trung Quc. Trước thi ông, trường hc hoàn toàn là ca triu đình và thường ch thu nhn con em ca gia đình quý tc. Khng T sáng lp ra trường hc tư, thu nhn nhiu đ đ bt k xut thân sang hèn, đưa giáo dc m rng cho bình dân, đem tri thc văn hóa truyn bá cho dân gian, có cng hiến tht to ln đi vi giáo dc thi c đi.

Tng s môn đ ca Khng T có lúc lên ti 3.000 người (Tam thiên đ đ), trong đó có 72 người được lit vào hng tài gii, nên gi là Tht thp nh hin.

Năm 69 tui, ông bt tay vào vic hiu đính các c thư b tn nát, nhiu ch không rõ ràng, d b tht truyn hoc khiến người đi sau nhm ln. Khng T thc hin san đnh li các kinh sách ca Thánh hin đi trước, lp thành 6 cun sách: Kinh Thi, Kinh Thư, Kinh L, Kinh Nhc, Kinh Dch, Kinh Xuân Thu. Mi cun li nói v mt vn đ khác nhau, t thi ca, nghi l, bói toán cho ti s hc.

Vic Khng T t mình biên son 6 b sách đã th hin hiu biết sâu rng và tinh thn làm vic mit mài ca ông, có th coi đây là mt dng Bách khoa toàn thư đu tiên trong lch s Trung Quc.

Ch trương ca Khng T là “Vi chính dĩ đc” “为政以德 wèi zhèng yǐ dé” ý nói các bc đế vương nên dùng đo đc cai tr đt nước. Dùng đo đc và l giáo đ cai tr đt nước là con đường cao quý nht. Tư tưởng tr quc này còn được gi là “đc tr” “德治 dé zhì hay “l tr” “礼治 lǐ zhì. “Đc tr” là dùng đo đc đ giáo dc và cm hóa con người.

Nho giáo tin rng cho dù tính cách con người là thin hay ác đ có th dùng “đo đc” đ giáo dc. “L tr” tc là tuân th nhng chế đ cp bc, đó là quân-thn “君臣 jūnchén, cha-con “父子 fùzǐ, giàu-nghèo 贵贱 guìjiàn.

3./ 6 TÁC PHM KINH ĐIN CA KHNG T:

Khng T đã viết 6 tác phm mà đến hin nay người đi gi nó là 6 tác phm kinh đin đó là:

  1. “Kinh Thi”诗经》 shījīng sưu tm các bài thơ dân gian.
  2. “Kinh Thư书经》 shūjīng k v các truyn thuyết và nhng biến c ca các đi vua trước Khng T
  3. “Kinh L《礼记》 lǐjì viết v các l nghi thi trước.
  4. “Kinh Dch”《易经》 yìjīng viết v tư tưởng triết hc Trung Hoa.
  5. “Kinh Xuân Thu”《春秋》 chūn qiū ghi chép các biến c xy ra nước L.
  6. “Kinh Nhc”乐经》 lè jīng viết v nhc khí và nhc thut.

Mt trong các tác phm ni tiếng ca Nho giáo và vn gi nguyên giá tr đến nay đó là “Lun ng论语》lùn yǔ. Lun ng” do hc trò ca Khng T viết. Ch yếu ghi chép ngôn ng và li nói ca Khng T và hc trò ca ông. “Lun ng” th hin rõ ch trương chính tr, tư tưởng lí lun, quan nim đo đc và nguyên tc giáo dc ca Khng T. “Lun ng” cùng vi “Đi hc”《大学》dà xué , “Trung Dung” 《中庸》zhōng yōng , “Mnh T《孟子》mèng zǐ  là T thư" ca Trung Quc.

4./ NH HƯỞNG CA KHNG T:

Nho giáo và Khng Tnh hưởng vô cùng sâu rng đến các nước Đông Á như Nht Bn, Hàn Quc, Triu Tiên, Đài Loan và Vit Nam. Bng chng là ti các nước này có các đn th khng t và các v nho gia ni tiếng hay các di tích còn sót li chng minh nh hưởng ca gio giáo đến các quc gia này.

Như đn th nho giáo 5 v thánh hin Ashikaga Nht Bn, Đi hc Thành Quân Quán được thành lp đ đào to và th cúng đo Khng. Vit Nam có Văn Miếu Quc T Giám Hà Ni, nơi đây có th Khng T ti đin Đi thành.

 

Trên đây là nhng gii thiu sơ lược v cuc đi, s nghip và nh hưởng ca Khng T đến Trung Quc và mt s quc gia lân cn.  

0 nhận xét:

Đăng nhận xét

FOLLOW US